THỜI CẢI CÁCH CÔNG ĐỒNG VAT. II ĐƯỜNG RA LỐI VÀO

THỜI CẢI CÁCH
CÔNG ĐỒNG VAT. II
ĐƯỜNG RA LỐI VÀO
Lm. Nguyễn Văn Hinh (D.Min)
Dẫn nhập
Sau Thánh lễ tạ ơn-Đặt chân móng của Học Viện Công Giáo Việt Nam, ngày 31.05.25, tại Thủ Đức, một dấu mốc, mang tính lịch sử, khởi đi sứ vụ mới, hôm nay, chúng ta cùng nhau tìm về: Công đồng Vatican II, 1965-2025. Sáu mươi năm rồi, Giáo hội đi ra khỏi “tháp ngà”, không còn một Giáo hội khép kín trong định chế. Là Giáo hội lên đường, gặp gỡ, lắng nghe, sẻ chia, và phục vụ. Nhưng, Công đồng đã đi tới đâu, kết thúc chưa? Ví như vấn đề Giáo dân, không chỉ là “tín hữu thụ động”, mà là chủ thể sống động, vị trí trung tâm, người giáo dân lãnh đạo, đang đồng trách nhiệm trong một Giáo Hội hiệp hành. Hướng đi là như thế, nhưng thực tế thì sao? Sau đây, tôi xin chia sẻ: Thời cải cách, Công đồng Vat. II, “Đường ra lối vào”.
Nhận thức
Thế kỷ XX chứng kiến nhiều cuộc khủng hoảng và chuyển mình của nhân loại như chiến tranh cục bộ, phân hóa ý thức hệ, cách mạng khoa học, toàn cầu hóa. Trong bối cảnh đó, Công đồng Vatican II (1962–1965) đã được triệu tập, mở ra như một thời cải cách lớn của Giáo hội. Công đồng không lên án, nhưng mở lối đi mới cho Hội Thánh trong lòng nhân loại. Công đồng không đưa ra định tín mới, nhưng vạch ra “lối đi và lối vào”. Lối đi: nghĩa là những định hướng tổng thể. Lối vào: thâm nhập vào thế giới hôm nay với tinh thần đối thoại, phục vụ, và chia sẻ.
Vatican II là trở về với Tin Mừng, là trở về với nguồn mạch ban đầu, để canh tân cách sống và loan báo Tin Mừng trong thời đại hôm nay. Và được gọi là Công đồng mục vụ, vì không kết án, nhưng đối thoại và hòa giải. Thánh Gioan XXIII, khai mạc Công đồng 1962: “Mở toang cửa sổ Giáo Hội”, để nhìn thấy bên trong và bên ngoài, từ đó, thúc bách canh tân, bằng con đường Hiệp thông, đạt tới Sứ vụ, với bốn hiến chế, 9 sắc lệnh, 3 tuyên ngôn và hai thư-khai mạc và bế mạc Công đồng. Chủ yếu là canh tân nội tâm Giáo Hội. Sau đó, đối thoại với thế giới hôm nay. Đồng thời, tái khám phá vai trò giáo dân. Hầu cùng nhau bước đi trong ánh sáng Tin Mừng. Đề cao phẩm giá Dân Chúa, tất cả đã được rửa tội, đều tham dự vào ba chức năng: tư tế – ngôn sứ – vương đế.
Vatican II đã mở ra một viễn tượng mới: Giáo Hội là Dân Thiên Chúa, mỗi người đều có ơn gọi, sứ mạng và tiếng nói. Hôm nay, chúng ta, những tín hữu giáo dân Việt Nam, xin được khiêm tốn chia sẻ những đề nghị thực hiện tinh thần Vatican II, từ chính đời sống cụ thể của mình. Nhiều người nghĩ “thực hiện Công đồng” là làm theo văn kiện. Điều đó đúng, nhưng chưa đủ. Công đồng không chỉ là chữ viết, mà là Thần khí của một Giáo Hội đổi mới, theo chiều sâu Tin Mừng. Vậy, thực hiện Công đồng là: Làm cho Giáo Hội sống đúng căn tính là Dân Thiên Chúa. Tập trung vào bốn qui: qui mục tử: Cùng nhau bước đi theo Chúa Kitô: Hiệp hành; qui cây nho, hiệp thông với Chúa và với nhau; qui Kitô: Chúa Kitô là đầu mọi thành phần dân Chúa là chi thể tham gia; qui vườn nho: sứ vụ phục vụ giáo hội và nhân loại, loan báo Tin mừng. Đây không phải chuyện của hàng giáo phẩm, mà của mọi thành phần Dân Chúa. Vậy Dân Chúa thực hiện Công đồng có thực sự xảy ra không? Câu trả lời là có và vẫn đang xảy ra. Thánh Phaolô VI: thiết lập Thượng Hội đồng Giám mục, như bộ não lắng nghe của Giáo Hội toàn cầu. Đức thánh Gioan Phaolô II: thúc đẩy vai trò giáo dân, hôn nhân, giới trẻ, và nhân phẩm. Đức Bênêđictô XVI khẳng định: Vatican II không phá vỡ, mà phát triển từ truyền thống. Đức Phanxicô thì mời gọi ta sống trong một Hội Thánh hiệp hành, lắng nghe mọi tiếng nói, kể cả những người ở bên lề. Đức giáo hoàng Leo XIV cũng sẽ thực thi Công đồng, với tông hiệu: “Hợp nhất trong Chúa Kitô, chúng ta là Một”. Đại kết-Tập trung vào Chúa Kitô. Tóm lại, mỗi Đức Giáo hoàng xuất hiện với 1 biểu tượng: Phaolô VI: “Thượng Hội đồng Giám mục”. Gioan Phaolô II: “Giáo dân, Người trẻ, Gia đình”. Bênêđictô XVI: “Tính liên tục”. Phanxicô: “Hiệp hành là bản chất Giáo Hội”. Leo XIV: Tập trung vào Chúa Kitô – đại kết. Tất cả đều là phiên dịch, áp dụng Công đồng Vat. II.
Bốn định hướng
1️. Giáo Hội là Dân và gia đình Thiên Chúa: Được gọi chung là tín hữu, giám mục, linh mục, tu sĩ, giáo dân. Thiên Chúa là Đấng lãnh đạo, toàn thể mọi người là Dân của người. Thiên Chúa là Cha, Chúa Kitô là Anh Cả, moi nhười đều là anh em. Giáo Hội không phải là tháp ngà của giáo sĩ, mà là cộng đoàn Dân Chúa, trong đó mọi người được kêu gọi nên thánh và làm chứng cho Tin Mừng.
2️. Hiệp thông, Tham gia, Sứ vụ: Như ba vòng tròn chồng lên nhau. Từ Roma đến giáo xứ, mọi thành phần đều được mời gọi bước đi chung trong Chúa Thánh Thần, để cùng phân định và phục vụ.
3️. Tự do tôn giáo và lương tâm: Đức tin là một hồng ân, không thể bị ép buộc. Mỗi người được mời gọi đáp lại ân sủng bằng tự do và xác tín của lương tâm.
4️. Giáo dân là chứng nhân giữa đời: Tin Mừng không chỉ trong nhà thờ, nhưng được sống giữa đời: nơi công sở, trong gia đình, ngoài xã hội, và cả trên mạng xã hội. Người trẻ làm việc, bà mẹ nuôi con, kỹ sư, bác sĩ, người lao động đang lao động cầu nguyện.
Hai triển khai
1. Giáo Hội là Dân, như là gia đình Thiên Chúa. Không phải cơ chế quyền lực, mà là cộng đoàn hiệp thông của mọi thành phần: giáo sĩ, tu sĩ, giáo dân. Hiệp thông, Tham gia, Sứ vụ. Mọi người được mời gọi bước đi chung, theo Chúa Kitô, trong Chúa Thánh Thần, lắng nghe, phân định và cộng tác vì sứ mạng chung là loan báo Tin Mừng. Không phân biệt “giáo sĩ cao, giáo dân thấp”, tuy khác vai, khác bậc sống nhưng cùng sứ mạng. Cả Hội Thánh cùng lắng nghe nhau, cả trong cả ngoài Giáo hội, nhất là biết lắng nghe Chúa Thánh Thần.
2. Tự do tôn giáo và lương tâm. Giáo dân là chứng nhân giữa đời. Ơn gọi sống Tin Mừng ngay giữa xã hội, không co cụm trong nhà thờ. Vatican II tuyên bố mạnh mẽ: không ai bị ép buộc trong tôn giáo. Đức tin là hành vi tự do, đi kèm trách nhiệm cá nhân. Vatican II dạy rằng: Đức tin cần đi đôi với tự do nội tâm. Chỉ khi tự do khỏi sợ hãi, khỏi não trạng “thủ tiêu phản hồi”, chúng ta mới thực sự phân định chung trong Chúa Thánh Thần.
Tóm tắt 4 định hướng lớn: Giáo Hội là Dân Chúa, ai cũng có ơn gọi. Mọi người cùng hiệp hành, phân định cùng nhau. Đức tin cần tự do, tự do thật sự mới sinh hoa trái thiêng liêng. Giáo dân là chứng nhân, sống đạo không dừng ở nhà thờ, nhưng đi vào xã hội. Đây là những kim chỉ nam để người giáo dân không chỉ giữ đạo, mà sống đạo và truyền đạo. Từ giáo xứ, cần tổ chức thỉnh ý giáo dân thực sự (định kỳ). Có cơ chế phản hồi từ dưới lên. Công nhận và phát huy tiếng nói giáo dân. Đào tạo giáo dân để có khả năng góp ý thần học, mục vụ. Giáo dân không chỉ “cộng tác, cánh tay nối dài làm việc” mà còn là “đồng trách nhiệm”. Từ giáo phận, cần lập các trung tâm học hỏi Vatican II. Giúp Dân Chúa hiểu đúng, sống và chia sẻ Công đồng. Đồng hành với người bị gạt ra bên lề. Nâng cao tiếng nói của phụ nữ, người nghèo, sắc tộc, người yếu đức tin. Họ không chỉ là “đối tượng mục vụ”, mà là chủ thể cộng đoàn. Truyền giáo bằng đời sống, sống đạo giữa đời. Cổ võ chứng tá nơi công sở, học đường, mạng xã hội. Đời sống đạo cần thoát khỏi “hình thức lễ nghi hóa”, để trở nên Tin Mừng sống động. Quả thực, Vatican II là hồng ân lớn cho Giáo Hội toàn cầu và cho cả thế giới. Nhưng Công đồng sẽ vẫn chỉ là chữ viết, nếu không được Dân Chúa hiểu biết, trân quí và hiện thực hóa bằng chính đời sống cụ thể. Người tín hữu giáo dân Việt Nam hôm nay không xin được “thay thế ai”, mà chỉ xin được hiệp thông và tham gia thực sự, để Giáo Hội Việt Nam trở thành một Hội Thánh của thời đại mới: “Biết lắng nghe. Biết cùng nhau phân định. Biết ra đi đến tận cùng và phục vụ con người toàn diện và cả môi trường.
Đề nghị
1. Hiệp hành từ giáo xứ. Giáo xứ nên có các buổi lắng nghe giáo dân, ghi nhận, trả lời minh bạch.“Tôi là giáo dân, tôi cũng có Lời để góp phần xây dựng Hội Thánh.”
2. Phát huy tiếng nói giáo dân. Giáo dân không chỉ lo việc trang trí nhà thờ, mà còn được đào tạo để góp ý mục vụ, giảng dạy, truyền thông.
3. Học hỏi sâu Công đồng Vatican II. Cần những chương trình chính quy, thường xuyên, tại giáo xứ, giáo phận, trực tuyến.
4. Đồng hành với người bên lề. Không phân biệt ai: người nghèo, người yếu đức tin, người lương dân, giới trẻ xa cách… đều là “con cái Chúa”.
5. Sống đạo giữa đời. Đạo phải đi ra công sở, bệnh viện, học đường, phố chợ, cao ốc, mạng xã hội. Không phải chỉ đi lễ, nhưng sống Tin Mừng trong đời.
Đánh giá chung
Công đồng Vatican II là bước ngoặt lịch sử mở ra cho Giáo Hội một con đường mới: Không phải đóng kín, mà mở ra. Không phải riêng giáo sĩ điều hành, mà Dân Chúa cùng bước đi. Công đồng không phải là chuyện của quá khứ. Ngày nay, giáo dân Việt Nam cũng được mời gọi thực hiện Công đồng bằng chính đời sống thường ngày. Quả thực, sau Công đồng, các Đức Giáo hoàng đã thực thi các đường lối ấy bằng các “đường ra-ngõ vào” cụ thể, gần gũi hơn với thực tại nhân loại. Thời nay, thời cải cách, không chỉ trong Giáo Hội mà cả ngoài đời, ngay giữa cơn khủng hoảng của thế giới hiện đại. Công đồng Vatican II với “Tầm nhìn” do Chúa Thánh Thần trao ban, đưa ra những định hướng lớn, vạch ra lối đi, “đường ra”. Sau đó, các Đức Giáo hoàng hậu Công đồng, thực thi, qua việc định hình và định hành được goi tắt là: “Đường ra lối vào”. Thời nay, với đường lối lãnh đạo phân quyền cho Giáo hội địa phương, nên việc thự thi cải cách, không chỉ Đức Giáo hoàng với 18 Bộ tại Rôma, mà còn toàn Dân Chúa, năm Châu lục, hiệp hành, lắng nghe, phân định cùng với Chúa Thánh Thần dựng nên mô hình để thực hành Công đồng.
Đánh giá cụ thể
1. Dân Chúa Việt Nam đã thực hiện Công đồng đến đâu? Mức độ hiệp thông tham gia, sứ vụ trong các giáo xứ, giáo phận? Vai trò của giáo dân, phụ nữ, giới trẻ, người nghèo đã được tôn trọng và lắng nghe chưa? Các giáo lý viên, hội đoàn… có được đào tạo theo tinh thần Vatican II?
2. Đề nghị thực hiện mạnh mẽ hơn theo 3 trụ cột:
1. Linh đạo hiệp hành: Đào luyện phân định, cầu nguyện chung, sống đức tin-cá vị trưởng thành. Đào luyện cầu nguyện lắng nghe, phân định. Thăng tiến đời sống nội tâm để tham gia Hội Thánh cách trưởng thành. Ví dụ: Giờ chầu thinh lặng cộng đoàn, cầu nguyện lắng nghe Lời Chúa trước khi họp hội đồng giáo xứ.
2. Mục vụ hiệp hành: Linh mục, tu sĩ, giáo dân cùng đồng hành. Thay đổi phong cách lãnh đạo giáo xứ: từ “cha sở quản trị” sang “người đồng hành”. Tổ chức các hội đồng giáo xứ thực chất: biết lắng nghe và cộng tác. Phát huy Hội đồng giáo xứ thực chất: Có quyền nói, quyền được lắng nghe.
3. Truyền giáo hiệp hành: Giáo dân là “môn đệ truyền giáo” trong môi trường xã hội, gia đình.
Khơi dậy vai trò người trẻ, phụ nữ, người nghèo, không bị gạt ra bên lề. Mỗi Kitô hữu là “nhà truyền giáo nơi mình sống”. Không dừng lại ở việc giữ đạo, mà loan báo Tin Mừng đến vùng ngoại vi…
Tóm tắt
Thực hiện Công đồng Vatican II không phải là một giai đoạn đã xong, mà là một quá trình liên tục, mang tính hoán cải và canh tân sâu sắc. Muốn “thực hiện Công đồng”, cần phải: Hiểu đúng tinh thần của Công đồng. Áp dụng sáng tạo vào hoàn cảnh cụ thể của Việt Nam hôm nay. Trung thành với Phúc Âm, đồng hành cùng Giáo hội hoàn vũ, và can đảm bước ra vùng ngoại vi.
Công đồng Vatican II là bước ngoặt lịch sử mở ra cho Giáo Hội một con đường mới: Không phải đóng kín, mà mở ra. Không phải riêng giáo sĩ điều hành, mà Dân Chúa cùng bước đi. Nhưng Công đồng không phải là chuyện của quá khứ. Ngày nay, giáo dân Việt Nam cũng được mời gọi thực hiện Công đồng bằng chính đời sống thường ngày. Những đề nghị trên không phải để chỉ trích, mà để xây dựng. Giáo dân chúng con không đòi “nắm quyền”, nhưng xin được hiệp thông, tham gia, thi hành sứ vụ cùng với Hội Thánh. Vatican II đã cho ta bản đồ. Giờ đây, cả Hội Thánh, từ giám mục, linh mục, tu sĩ đến giáo dân, cùng nhau vẽ đường, bước đi, làm chứng cho Tin Mừng giữa lòng dân tộc Việt Nam. Gần 60 năm sau Công đồng Vatican II, lời mời gọi “Hiệp hành, Hiệp thông, Tham gia, Sứ vụ” vẫn vang vọng trong lòng Hội Thánh. Giáo Hội Việt Nam, trong dòng chảy ấy, không chỉ là đối tượng được phục vụ, mà chính là chủ thể cùng thực hiện Công đồng. Giáo Hội Việt Nam không thể sống còn bằng việc lặp lại hình thức cũ, mà cần canh tân theo tinh thần Vatican II. Canh tân không phải lật đổ, nhưng là thực hiện, là xin làm cho Dân Chúa Việt Nam được cùng Hội Thánh hoàn vũ bước đi, không đòi quyền, nhưng xin được cùng hiệp hành, cùng phân định, cùng ra quyết định và đồng trách nhiệm thi hành sứ vụ. Vatican II là khởi đầu. Chúng ta, hôm nay là những người tiếp tục thực hiện. Vậy thực hiện Công đồng có thực sự xảy ra không? Đâu là dấu chỉ việc thực thi Công đồng. Câu trả lời là có, và vẫn đang xảy ra. Đức Phaolô VI thiết lập Thượng Hội đồng Giám mục, như bộ não lắng nghe của Giáo Hội toàn cầu. Đức Gioan Phaolô II thúc đẩy vai trò giáo dân, hôn nhân, giới trẻ, và nhân phẩm. Đức Bênêđictô XVI khẳng định: Vatican II không phá vỡ, mà phát triển từ truyền thống. Đức Phanxicô thì mời gọi ta sống một Hội Thánh hiệp hành, lắng nghe mọi tiếng nói, kể cả những người ở bên lề. Đức Leo XIV: chắc chắn cũng sẽ thực hiện Công đồng, với tầm nhìn hoàn vũ và giải pháp toàn cầu mà Dân Chúa Việt Nam đang chia sẻ.
Những điều cần đề xuất thêm. Đào tạo chiều sâu cho giáo dân, như thần học, truyền giáo. Mở diễn đàn đối thoại giữa giáo dân, tu sĩ, linh mục, giám mục. Đề nghị lập “ủy ban góp ý từ Dân Chúa” thường xuyên. Tôn trọng sáng kiến từ giáo dân, truyền thông nghệ thuật. Dám thực hành tinh thần “từ dưới lên” theo qui luật tự nhiên: “Nước sôi từ đáy”. Không ai là “người đứng ngoài Công đồng”. Đức Thánh Cha Phanxicô thật rõ ràng: Công đồng vẫn đang tiếp diễn! Nhưng thực hiện Công đồng là gì? Và Giáo Hội Việt Nam hôm nay có thể thực hiện ra sao? Trong Giáo Hội, Dân Chúa không phải là “thụ động nghe lệnh”, mà là chủ thể sống động cùng bước đi với hàng giáo phẩm.
Nền tảng
Chúa Giêsu là “Đường, Sự Thật, Sự Sống” (Ga 14,6). Người không đóng khung trong thể chế, mà mở ra con đường yêu thương, phục vụ và hòa nhập, đến với thế giới như Gaudium et Spes: “Vui mừng và hy vọng”, Giáo hội sống cùng, sống với và sống cho thế giới. Đây là “lối đi, đường ra” của Công đồng: xác định căn tính, sứ mạng, định hướng canh tân. “Vui mừng và hy vọng của nhân loại là vui mừng và hy vọng của Giáo hội.” Đối thoại với thời đại: văn hóa, khoa học, nhân quyền, môi trường. Hiến chế Lumen Gentium: Giáo hội là Dân Thiên Chúa, cộng đồng hiệp thông. Các Đức Giáo hoàng hậu Công đồng vạch ra mô hình và thực hành: “lối vào” thời đại. Đức Giáo hoàng Phaolô VI: Diễn giải và thực thi Công đồng với các chuyến đi quốc tế đầu tiên, gặp gỡ Liên Hiệp Quốc. Tông huấn Evangelii Nuntiandi: “Loan báo Tin Mừng không phải là chọn lựa, mà là một đòi hỏi.” Đức Phaolô VI , chuyến đi đầu tiên của ngài đến Liên Hiệp Quốc. Thông điệp: Giáo hội ra khỏi Roma, đến với các dân tộc. Đức Gioan Phaolô II: Tông huấn Christifideles Laici: nhấn mạnh vai trò giáo dân là những “người đi vào thế giới”. Dấn thân trong văn hóa, hòa bình, nhân quyền, “đường ra” cụ thể của Tin Mừng vào xã hội. Ngài ôm người bệnh, đối thoại với người Hồi giáo, Do Thái giáo. Từ “đường ra” là những chuyến đi truyền giáo, lối vào là trái tim con người. Đức Bênêđictô XVI: “Tân Phúc âm hóa” nhưng trên nền tảng chân lý, “lý trí và đức tin”. Qua các bài giảng về lý trí, đức tin, triết học, đối thoại văn hóa, “đi vào chiều sâu”. Đức tin không mù quáng, mà có lý lẽ. Tái khám phá căn tính Kitô giáo trong thời hậu hiện đại: đi vào chiều sâu nội tâm, thấm vào văn hóa tỏa ra đối thoại với triết học, khoa học. Đức Phanxicô: Tông huấn Evangelii Gaudium: “Giáo hội là bệnh viện dã chiến”. Hành trình “đi ra vùng ven”, đi vào đời sống cụ thể: sinh thái, nghèo đói, di dân, truyền giáo, hiệp hành. Đường ra: rời “vùng tiện nghi”; lối vào: nơi nhân loại đang bị tổn thương. Ngài đi thăm dân nghèo, gặp người nhập cư, bảo vệ môi trường. “Giáo hội đi ra vùng ven”, không co cụm trong nhà thờ. Nhưng là “Bệnh viện dã chiến”, khắp nơi nơi, ai ai cũng được chữa lành.
Tóm tắt. Công đồng đã vạch lối. Các vị Giáo hoàng đã chỉ đường. Còn chúng ta? Chúng ta được mời gọi làm gì đó rất đơn giản: bước đi ra khỏi vùng an toàn và đi vào trái tim người khác. Đó là hành trình hiệp hành, truyền giáo, đổi mới, mà Thánh Thần đang thúc đẩy nơi Giáo hội hôm nay.” “Lối đi và đường vào” của Công đồng Vatican II mang tính nền tảng, thần học, định hướng. Các Đức Giáo hoàng hậu Công đồng đã chuyển hóa thành những “đường ra lối vào” mục vụ: cụ thể, gần gũi, dễ thực hành. Vì“Giáo hội là ánh sáng cho muôn dân, nhưng ánh sáng ấy không tự phát, mà phản chiếu ánh sáng của Đức Kitô.” (LG 1)
Đào luyện
Linh đạo là mến Chúa. Sống kết hiệp với Chúa Giêsu để được biến đổi, nên đồng hình đồng dạng như chính Người mời gọi: “hiền lành và khiêm nhường”. Linh đạo là hạt giống âm thầm, làm nảy sinh sức sống từ bên trong.
Mục vụ là yêu người. Yêu thương phục vụ theo gương người Samari nhân hậu, dấn thân”liên đới trách nhiệm” với người khổ đau bên đường và “yêu thươg phục vụ” con người và môi trường. Mục vụ là đôi tay của Đức Kitô giữa thế giới hôm nay.
Truyền giáo là tích hợp mến Chúa và yêu người, noi gương Mẹ Maria: “đối thoại và hòa giải”, vội vã lên đường chia sẻ Tin Mừng trong đời thường. Mẹ kiệu Chúa Giêsu, vội vã, vượt núi đồi đi thăm và sẻ chia hạnh phúc đích thực gia đình Elizabeth. Công đồng Vatican II không phải là chuyện của quá khứ mà là lối sống hôm nay: Chúng ta cũng kết hợp mật thiết với Chúa Giêsu, đến với người thân, xã hội, để đem niềm vui Đức Tin Ân sủng đổi mới cả nhân loại.
Công đồng Vatican II đang chờ ta sống tiếp lối đi ấy, hôm nay. Linh đạo thẳm sâu. Mục vụ đầy tràn. Truyền giáo hữu hiệu. Đó chính là “Lối đi, Đường ra, Lối vào” của Dân Thiên Chúa hôm nay.
Áp dụng
“Thực hiện Công đồng” không đơn thuần là áp dụng các văn bản, mà là: Hiện thực hóa tinh thần Công đồng trong đời sống Hội Thánh: Hiệp thông, tham gia, sứ vụ. Canh tân từ gốc rễ: Cách hiểu về Giáo Hội, vai trò giáo dân, phụng vụ, đối thoại liên tôn, sứ vụ trong thế giới. Thay đổi cung cách mục vụ và điều hành: Từ mô hình phẩm trật khép kín sang mô hình hiệp hành. Từ mục vụ giảng dạy một chiều sang mục vụ lắng nghe, đồng hành, phân định, được sai đi. Trung thành trong sáng tạo: Không đóng khung Công đồng vào quá khứ, nhưng đọc Công đồng với đôi mắt của hôm nay, để đáp lại những “dấu chỉ thời đại” mới.
Có thể dựa vào 3 chiều kích để nhận định việc thực hiện Công đồng
1. Căn bản: Văn kiện Công đồng Vatican II. Đặc biệt là 4 Hiến chế: Giáo Hội là Dân Thiên Chúa. Giáo Hội trong thế giới hôm nay. Canh tân phụng vụ. DeMặc khải và Lời Chúa.
2. Triển khai sống động: Các Đức Giáo hoàng hậu Công đồng, Thánh Phaolô VI: Chủ trì phần lớn Công đồng, thiết lập các cơ cấu Thượng Hội đồng Giám mục. Thánh Gioan Phaolô II: Biến Công đồng thành bản đồ mục vụ toàn cầu. ĐGH Bênêđictô XVI: Nhấn mạnh “diễn giải liên tục” thay vì ngắt quãng. ĐGH Phanxicô: Đẩy mạnh “hội thánh hiệp hành” và canh tân mục vụ toàn diện. Đức Leo XIV: Tập trung vào Chúa Kitô – Đại kết Đạo Đời.
3. Thực hành qui mô, chiến lược và hiện đại: Thượng Hội đồng Giám mục 2023–2024 là “điểm đến” của Công đồng Vatican II sau 60 năm. Mời gọi toàn thể nhân loại, các thành phần Dân Chúa, đặc biệt Giáo dân, cùng bước đi, lắng nghe nhau và phân định với Chúa Thánh Thần.
Minh họa
1. Bà Tư bán bún bò. Sáng nào cũng ghé lễ sớm, chiều đọc kinh tại gia. Dù không học cao, bà chủ động tham gia các buổi thỉnh ý giáo dân do giáo xứ tổ chức. Bà góp ý việc giáo xứ cần chia ca lễ hợp lý cho người lao động. Thường xuyên mời người nghèo, người lương dân ăn miễn phí mỗi sáng thứ Sáu, như thể “loan báo Tin Mừng không lời”. Bà nói: “Tôi không biết thần học, nhưng nếu Chúa là Tình yêu, thì phải sống cho ra tình yêu giữa đời.”
2. Anh Bình, kỹ sư. Học thần học online buổi tối. Anh tham gia nhóm góp ý cho Ban truyền thông. Anh đề xuất giáo phận xây dựng kênh YouTube chia sẻ giáo lý cho người lao động. Tình nguyện hỗ trợ kỹ thuật dựng video, thiết kế infographic Vatican II. Gợi ý tổ chức các buổi “Chất vấn Đức tin” cho người trẻ.
3. Gia đình anh chị Phương là gia đình trẻ, có hai con nhỏ. Mỗi tối, họ dành 10 phút đọc Kinh Thánh và chia sẻ đức tin cùng nhau. Mỗi tháng 1 lần, họ mời các gia đình hàng xóm (cả lương dân) đến uống trà, xem video Tin Mừng, và chia sẻ niềm tin. Các con được dạy cầu nguyện và ý thức về sứ vụ trong lớp học.
4. Cô Nhàn – giáo lý viên cao tuổi. Dù đã 68 tuổi, cô Nhàn vẫn dạy giáo lý thêm sức cho thiếu nhi, đặc biệt quan tâm đến các em cha mẹ đi làm xa. Đề xuất tổ chức giờ cầu nguyện cho trẻ em có cha mẹ li thân. Cùng nhóm giáo lý viên xây dựng mô hình “Bạn đồng hành nhỏ” – mỗi em có một giáo lý viên chăm sóc tinh thần riêng. Cảnh cô Nhàn nói chuyện, nắm tay thiếu nhi. Một em bé đọc thư gửi cô giáo lý: “Con biết Chúa yêu con nhờ cô!”
Kết luận
“Dân Chúa Việt Nam, cùng nhau thực hiện Công đồng.” Giáo Hội Việt Nam không thể sống còn bằng việc lặp lại hình thức cũ, mà cần canh tân theo tinh thần Vatican II. Canh tân không phải lật đổ, nhưng là thực hiện là làm cho Công đồng Vatican II trở nên “hiện tại” giữa lòng Việt Nam hôm nay. Giáo Dân Chúa Việt Nam xin cùng Hội Thánh toàn cầu bước đi, không đòi quyền, nhưng xin được cùng hiệp hành cùng phân định cùng thi hành sứ vụ. Vatican II là khởi đầu. Chúng con hôm nay là những người tiếp tục thực hiện. Nước sôi từ đáy, Giáo Dân là gốc của giáo hội. Giáo dân Việt Nam hôm nay không chỉ giữ đạo, mà cần sống đạo trưởng thành, với đức tin cá vị, nghĩa là có trách nhiệm góp ý, tham gia và cùng Giáo hội thi hành sứ vụ yêu thương. Giáo hội là Dân Chúa mà Dân Chúa thì chính là chúng ta. Được mời gọi chia sẻ và tiếp nhận tầm nhìn hoàn vũ và đóng góp những giải pháp mang tính khu vực và toàn cầu. Như thế, Vatican II không còn là sách vở, mà đang trở thành cuộc sống giữa chúng ta hôm nay. Giáo hội khởi đi từ Hội thánh tại gia đình, tại Việt Nam, từ bữa cơm, từ người mẹ đọc Lời Chúa, chầu thinh lặng trước Thánh Thể… và từ người giáo dân thắp lửa Tin Mừng giữa đời”./.
Truyền thông TGP/SG và HVCG/VN tháng Sáu 2025
Lm. Nguyễn Văn Hinh (D.Min)