Năm Thánh này đánh dấu kỷ niệm 10 năm của hai tự sắc Mitis Iudex Dominus Iesus và Mitis et Misericors Iesus, qua đó Đức Thánh Cha đã cải cách thủ tục tuyên bố hôn nhân vô hiệu. Tiếp đón các thành viên của Tòa Thượng thẩm Rôma vào ngày 31/1/2025, ngài đã nhân cơ hội này để “nhắc lại tinh thần vốn đã thấm nhuần vào cuộc cải cách” mà họ “đã áp dụng với thẩm quyền và cách mau chóng vì lợi ích của tất cả các tín hữu”.

Trong khuôn khổ khai mạc Năm Tư pháp của Tòa Thượng thẩm Rôma, vào thứ Sáu ngày 31 tháng Giêng, Đức Thánh Cha Phanxicô đã tiếp tục “bày tỏ sự công nhận và lòng biết ơn của ngài” đối với các thành viên của tòa án này của Tòa Thánh về công việc của họ. Ngài đã đề cập trong bài phát biểu của mình việc cải cách thủ tục tuyên bố hôn nhân vô hiệu. Đức Thánh Cha giải thích rằng “sự cần thiết phải sửa đổi các chuẩn mực liên quan đến tiến trình vô hiệu đã được các nghị phụ Thượng Hội đồng tập hợp trong đại hội ngoại thường vào năm 2014 bày tỏ”, bằng cách “đưa ra yêu cầu làm cho các tiến trình trở nên dễ tiếp cận và linh hoạt hơn”. Quả thế, họ đã bày tỏ “sự cấp bách của việc hoàn thành việc hoán cải mục vụ các cơ cấu, vốn đã được mong muốn trong Tông huấn Evangelii gaudium” (x. số 27).

Hoán cải mục vụ

Đối với Đức Thánh Cha, thật là thích hợp khi sự hoán cải này cũng ảnh hưởng đến việc thực thi công lý, để nó đáp ứng tốt nhất cho những ai tìm đến với Giáo hội để làm sáng tỏ hoàn cảnh hôn nhân của họ. Do đó, Đức Thánh Cha Phanxicô muốn Giám mục giáo phận nằm ở trung tâm của cuộc cải cách. Bởi vì chính Giám mục là người chịu trách nhiệm thực hiện công lý trong giáo phận, vừa là người bảo đảm sự gần gũi của các tòa án và giác đối với họ, vừa là thẩm phán phải quyết định trong những trường hợp có sự vô hiệu rõ ràng, tức là thông qua processus brevior (phiên tòa ngắn nhất) như là bày tỏ sự quan tâm tới salus animarum, phần rỗi các linh hồn.

Phiên tòa ngắn nhất

Do đó, Đức Thánh Cha nhấn mạnh rằng hoạt động của các tòa án phải được tích hợp vào việc mục vụ của giáo phận, đồng thời yêu cầu các Giám mục đảm bảo rằng các tín hữu biết được sự tồn tại của processus brevior, như một phương thuốc khả thi cho tình huống cần thiết của chính họ. “Đôi khi thật buồn khi biết rằng các tín hữu không biết đến sự tồn tại của con đường này. Hơn nữa, điều quan trọng là “đảm bảo sự nhưng không của các thủ tục”, để Giáo hội […] thể hiện tình yêu nhưng không của Chúa Kitô qua đó tất cả chúng ta đã được cứu độ”.

Tình trạng của các tín hữu

Mối quan tâm đến phần rỗi các linh hồn đã hướng dẫn cuộc cải cách – và phải hướng dẫn việc thực hiện nó. Đức Thánh Cha giải thích rằng “chúng ta bị chất vấn bởi nỗi đau và hy vọng của rất nhiều tín hữu đang tìm kiếm sự rõ ràng về sự thật đối với tình trạng cá nhân của họ và do đó, về khả năng tham dự trọn vẹn vào đời sống bí tích”. Đối với rất nhiều người đã “sống một kinh nghiệm hôn nhân bất hạnh, việc xác minh xem cuộc hôn nhân có thành sự hay không là một khả năng quan trọng; và những người này phải được giúp đỡ để đi trên con đường này một cách dễ dàng nhất có thể”

“Quy tắc thiết lập thủ tục phải bảo đảm một số quyền và nguyên tắc cơ bản, chủ yếu là quyền bào chữa và giả định hôn nhân thành sự. Mục đích của quá trình này không phải là “làm phức tạp một cách vô ích cuộc sống của các tín hữu cũng như không làm trầm trọng thêm tinh thần tranh chấp của họ, nhưng chỉ để phục vụ sự thật” (Bênêđictô XVI, bài phát biểu tại Tòa Thượng thẩm Rôma, ngày 28 tháng 1 năm 2006)”.

Sự khôn ngoan thận trọng

Rõ ràng hơn, “cuộc cải cách gần đây có mục đích tạo thuận lợi “không phải sự vô hiệu của các cuộc hôn nhân, nhưng là sự nhanh chóng của các quá trình – sự nhanh chóng – cũng như sự đơn giản của chúng, kẻo đám mây nghi ngờ làm lu mờ tâm hồn các tín hữu””. Đức Thánh Cha nói tiếp : “Thật vậy, để tránh cho việc, do các thủ tục quá phức tạp, câu nói “summum ius summa iniuria” ( công lý lớn nhất, lại là bất công lớn nhất) (Cicerone, De Officiis, I, 10, 33) trở thành hiện thực, tôi đã bãi bỏ sự cần thiết phải có một phán đoán phù hợp kép và khuyến khích đưa ra quyết định nhanh chóng hơn trong các phiên tòa trong đó sự vô hiệu là rõ ràng, nhằm đến lợi ích của các tín hữu và mong muốn mang lại bình an cho lương tâm của họ. Thật rõ ràng – nhưng tôi muốn nhắc lại nó ở đây – rằng cuộc cải cách thách thức mạnh mẽ sự khôn ngoan thận trọng của anh chị em trong việc áp dụng các chuẩn mực. Và điều này “đòi hỏi hai nhân đức lớn: khôn ngoan thận trọng và công bằng, vốn phải được soi sáng bởi bác ái. Có một mối liên hệ mật thiết giữa sự khôn ngoan thận trọng và công bằng, bởi vì việc thực thi prudentia iuris là nhằm mục đích hiểu biết điều gì là công bằng trong trường hợp cụ thể” (Diễn văn cho Tòa Thượng thẩm Rôma, ngày 25 tháng 1 năm 2024).”

Gia đình, hôn nhân và sự phân định

Tiếp đó, Đức Thánh Cha nhấn mạnh rằng “gia đình là một phản ảnh sống động của sự hiệp thông yêu thương là chính Thiên Chúa Ba Ngôi. Hơn nữa, những người phối ngẫu kết hợp bằng hôn nhân đã nhận được hồng ân bất khả phân ly, vốn không phải là một mục đích phải đạt được bằng nỗ lực của chính họ, thậm chí cũng không phải là một giới hạn cho sự tự do của họ”, nhưng là “một lời hứa của Thiên Chúa, mà lòng trung thành của Ngài làm cho con người trở nên khả thi”. Với Tòa Thượng thẩm Rôma, Đức Phanxicô đã cho biết rằng “công việc phân định về việc có hay không của một cuộc hôn nhân thành sự là việc phục vụ cho phần rỗi các linh hồn”, “bởi vì nó cho phép các tín hữu biết và chấp nhận sự thật về thực tại cá nhân của họ”. Thật vậy, “bất kỳ phán quyết công bằng nào về tính thành sự hay vô hiệu của một cuộc hôn nhân đều góp phần vào nền văn hóa bất khả phân ly trong Giáo hội và trên thế giới”.

Niềm hy vọng không làm thất vọng

Kết thúc bài phát biểu của mình, Đức Thánh Cha nhắc lại rằng “Giáo hội giao phó cho họ một nhiệm vụ có trách nhiệm cao cả, nhưng trên hết là có vẻ đẹp lớn lao”, hệ tại việc giúp thanh lọc và khôi phục các mối quan hệ liên vị. “Bối cảnh Năm Thánh mà chúng ta đang sống đổ tràn công việc của anh chị em bằng niềm hy vọng, niềm hy vọng không làm thất vọng,” Đức Thánh Cha kết luận và hết lòng chúc lành cho họ.

Tý Linh

(theo Myriam Sandouno – Vatican News)