ĐẠI LỘ MỚI XUÂN ẤT TỴ 2025 CẢI CÁCH ĐẦU TIÊN

ĐẠI LỘ MỚI

XUÂN ẤT TỴ 2025

CẢI CÁCH ĐẦU TIÊN

Lm. Nguyễn Văn Hinh (D.Min)

Vấn đề

Chúa Thánh Thần đang hướng dẫn những cải cách lãnh đạo trong Giáo hội và thế giới  hoàn vũ thế nào? Phong cách lãnh đạo cũ có còn phù hợp trong thời đại mới? Cách lãnh đạo hiện nay có đang phản ánh tinh thần hiệp hành và phục vụ cộng đồng không? Có thể tận dụng kỹ huật số, và đạo đức AI để nâng cao năng lực lãnh đạo và quản trị không? Nếu không cải cách lãnh đạo, liệu những cải cách khác có thực sự hiệu quả không? Rất khó! Sau đây, tôi xin chia sẻ về: “Đại lộ mới-Xuân Ất Tỵ 2025 – cải cách đầu tiên: cách lãnh đạo”.

Nhận thức

Lý do

1. Cải cách lãnh đạo đầu tiên, những cải cách khác mới thực sự hiệu quả, nếu không thì chỉ là hình thức, như “Rượu mới đổ vào bình cũ”.
2. 2. Lãnh đạo quyết định thành công và làm nên sự khác biệt.
3. Lãnh đạo theo văn hóa Việt Nam: “Chim đầu đàn; rồng rắn theo nhau; tội qui vu trưởng.
4. Lãnh đạo theo Kinh thánh: Đạo Đời đều do Thượng Đế chọn để phục vụ Dân Người.
5. Người ở và bảo vệ người Lãnh đạo. Ví dụ: Moise. Chúa chọn ông dù ông không xứng. Nhưng ông rất mực hiền lành, khiêm nhường; biết nghe tiếng Chúa và Dân. Hành xử khôn ngoan: “Biết lắng nghe Chúa và Dân”. Và với tinh thần trách nhiệm: “Chịu tội thay cho Dân”.

Ý nghĩa

Lãnh đạo là tầm nhìn[1], giải pháp, tổ chức qua: mô hình, cơ chế, vai trò lãnh đạo. Chúa Giêsu là Mục tử, Đấng Lãnh Đạo. Qua hình ảnh mục tử với đàn chiên. Ngài chăm sóc đàn chiên như thế nào? Người đã dạy và làm gương cho chúng ta về cách lãnh đạo. Đó là mô hình lãnh đạo. Công Đồng Vatican II: Chuyển từ mô hình Giáo hội “kim tự tháp, tập trung, chỉ huy” sang Giáo hội “hình tròn, hiệp thông và phục vụ.” Qua Thượng hội đồng 23-24, Đức Giáo Hoàng Phanxicô: Thúc đẩy mô hình lãnh đạo “Hiệp hành”. Như thế, hướng đi của cải cách lãnh đạo: “Hiệp hành, đối thoại, lắng nghe, phân định, phục vụ và đồng trách nhiệm”. Lãnh đạo là động cơ của đổi mới: Nếu người lãnh đạo không thay đổi tầm nhìn, mọi nỗ lực cải cách khác dễ bị cản trở hoặc biến thành hình thức. Một tổ chức, dù là Giáo hội hay xã hội, nếu lãnh đạo vẫn giữ lối cũ, các thay đổi khác khó mà đi đến tận gốc. Thực tế lịch sử: Các cuộc cải cách lớn như Công đồng Vatican II hay những cải cách trong xã hội chỉ thành công khi có sự thay đổi từ tầng lớp lãnh đạo trước tiên. Ví dụ: Công đồng Vatican II thay đổi mạnh mẽ Giáo hội là nhờ sự quyết tâm cải cách của Đức Gioan XXIII và những vị kế nhiệm. Đức Phanxicô đang cải tổ Giáo triều Rôma bằng cách thay đổi phong cách lãnh đạo, đặt trọng tâm vào hiệp hành và phục vụ thay vì quyền lực.

Tóm tắt. Đào tạo lãnh đạo theo tinh thần mới: Lãnh đạo hiệp hành. Tập trung vào đối thoại, lắng nghe, phân định, phân quyền. Thay đổi tầm nhìn lãnh đạo. Từ: tập trung, cai trị → hiệp hành, phụ vụ. Từ quyền lực → phục vụ. Đức Phanxicô nói: “Lãnh đạo trong Giáo hội là để phục vụ chứ không phải thống trị.” Lãnh đạo không bằng uy lực, mệnh lệnh mà là lãnh đạo bằng “uy đức”, cả uy cả đức, hiệp hành, phục vụ như mô hình “Con Người”: Đầu, mình và tứ chi. Từ bảo thủ → cấp tiến trên nền truyền thống. Cấp tiến: có nghĩa là cải cách không phá bỏ truyền thống, mà là làm mới truyền thống để phù hợp với thời đại. Linh đạo lãnh đạo: Đời sống thiêng liêng sâu sắc, với đức tin-cá vị qua viêc “Chầu Thánh thể”, để không bị cuốn vào quyền lực trần thế. Kỹ năng lãnh đạo hiện đại: Ra quyết định tập thể, sử dụng công nghệ 4.0 và dạo đức AI trong quản trị. Nhưng, cần bắt đầu từ đâu để cải cách lãnh đạo trong Giáo hội và xã hội hôm nay? Bắt đầu từ gia đình, giáo xứ. Nếu một gia trưởng, một linh mục giáo xứ thay đổi cách lãnh đạo, nó sẽ ảnh hưởng đến cả cộng đồng. Từ cộng đồng nhỏ → xã hội. Nếu các nhà lãnh đạo địa phương thay đổi, sẽ tạo nên một nền văn hóa lãnh đạo mới. Cụ thể: Thử nghiệm mô hình mới. Học hỏi từ các sáng kiến đổi mới trong Giáo hội toàn cầu. Đào tạo lãnh đạo có tinh thần trẻ trung. Vì người lãnh đạo khó thay đổi, lại phải cần đầu tư vào thế hệ kế tiếp để có những người lãnh đạo mới với tầm nhìn hiệp hành hoàn vũ. Nếu không cải cách lãnh đạo, thì các cải cách khác có thể chỉ là “bình mới rượu cũ”.

1. Sự khác biệt truyền thống giữa Đông và Tây

Phương Tây (du mục – khoa học – năng động): Các nền văn minh phương Tây, vốn có nguồn gốc từ các xã hội du mục, coi trọng sức mạnh thể chất, tốc độ, sự đổi mới và khả năng thích ứng nhanh. Điều này khiến các nhà lãnh đạo thường trẻ hơn (45-50 tuổi), khi họ đang ở đỉnh cao về năng lượng và quyết đoán.

Phương Đông (nông nghiệp – tâm linh – bền vững): Các xã hội phương Đông, có gốc rễ từ nền văn minh nông nghiệp, tôn trọng đạo đức, kinh nghiệm, và sự ổn định, nên các nhà lãnh đạo thường lớn tuổi (60-80-90), phản ánh quan niệm “tuổi càng cao càng đáng tin cậy”.

Đức Giáo Hoàng Phanxico, 1945-2025 Ngài vừa tròn 80 tuổi.

Tổng thống Donald Trump, 1946-2025, ông 79 tuổi.

Chủ tịch Tập Cận Bình, 1953-2025, ông 72tuổi.

Thủ tướng Fumio Kishida, 1957- 2025, ông 68 tuổi.

Thủ tướng Benjamin Netanyahu, 1949-2025, ông 76 tuổi.

Tổng thống Emmanuel Macron, 1977-2025, ông 48 tuổi. Vợ của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron: Bà Brigitte Macron, 1953-2025, bà 72 tuổi.

Chủ tịch nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào hiện tại là ông Thongloun Sisoulith, 1945-2025, ông 80 tuổi.

Vua Charles III, 1948-2025 ông 77 tuổi. Thủ tướng Rishi Sunak, 1980-2025, ông 45 tuổi.

Tổng thống Ý Sergio Mattarella: 1941-2025, ông 84 tuổi. Thủ tướng Olaf Scholz, 1958-2025, ông 67 tuổi.

Tổng Bí Thư Tô Lâm: 1957- 2025, ông 68 tuổi.

2. Vì sao thời nay đang cân bằng hơn?

Giải pháp

Nguyên tắc: “Cân bằng- Hài hòa” giữa truyền thống và hiện đại (1). Truyền thống bao gồm căn tính và giá trị cốt lõi. Hiện đại gồm có: Văn hóa và khoa học. Văn hóa là con người với tính đa dạng và bao dung, tự do và quyền lợi. Khoa học là công nghệ 4.0 số hóa và kết nối toàn cầu và đạo đức trí tuệ nhân tạo thông minh AI, với tính minh bạch, công khai, giải trình và đánh giá.

1. Căn tính? Căn tính của một dân tộc phản ánh nguồn gốc, bản sắc và tinh thần sâu xa nhất của họ. Đối với Việt Nam, căn tính có thể bao gồm ba yếu tố chính:

Đồng bằng

1. Tổng quát

Nền văn hóa đồng băng là một mô hình văn hóa mang tính tập trung, thống nhất, ít biến động và thường chịu sự chi phối của một hệ tư tưởng chủ đạo. Trong nền văn hóa này, các giá trị, niềm tin, phong tục và lối sống được duy trì một cách ổn định, ít chịu tác động từ bên ngoài.

2. Đặc trưng

Tính thống nhất cao: Các thành viên trong xã hội có xu hướng đồng thuận về những giá trị cốt lõi, ít có sự đa dạng hay tranh luận sâu sắc về văn hóa. Tôn trọng truyền thống: Các chuẩn mực văn hóa được duy trì qua nhiều thế hệ, ít có sự thay đổi hoặc cải tiến mạnh mẽ.

Cấu trúc xã hội ổn định: Hệ thống quyền lực và trật tự xã hội thường có sự kế thừa rõ rệt, ít bị thách thức bởi những tư tưởng đổi mới. Ít giao thoa với bên ngoài: Văn hóa đồng bằng thường có xu hướng bảo thủ, ít tiếp nhận ảnh hưởng từ các nền văn hóa khác.

3. Ảnh hưởng tới đời sống dân tộc Việt Nam

Tính cộng đồng cao: Người Việt Nam chịu ảnh hưởng từ mô hình văn hóa đồng băng, với sự coi trọng gia đình, làng xã và truyền thống.

Tư duy ổn định nhưng chậm đổi mới: Vì tôn trọng truyền thống, nên sự đổi mới về tư duy, công nghệ và khoa học thường diễn ra chậm.

Cấu trúc xã hội mang tính tôn ti trật tự: Hệ thống gia đình, xã hội có sự phân cấp rõ ràng, với sự kính trọng người lớn tuổi và người có chức quyền.

4. Ảnh hưởng tới thế giới

Duy trì bản sắc dân tộc: Các quốc gia có nền văn hóa đồng bằng thường bảo vệ được những giá trị truyền thống, tránh bị đồng hóa quá nhanh trong quá trình toàn cầu hóa.

Hạn chế sự sáng tạo và hội nhập: Sự kiên định với truyền thống có thể làm giảm tốc độ thích ứng với những biến động toàn cầu, đặc biệt trong lĩnh vực khoa học, công nghệ và kinh tế.

Tạo ra sự khác biệt giữa các nền văn hóa: Khi thế giới đang hướng tới đa dạng hóa, văn hóa đồng bằng có thể trở thành một yếu tố giúp bảo tồn sự độc đáo của một dân tộc.

Nền nông nghiệp lúa nước. Bản sắc văn hóa làng xã, sự gắn kết cộng đồng, tính hài hòa, mềm dẻo, cần cù và thích ứng.

Cao nguyên

1. Tổng quát

Nền văn hóa cao nguyên hình thành và phát triển tại các vùng núi cao, nơi điều kiện địa lý, khí hậu và môi trường sinh sống tạo nên những đặc trưng riêng biệt. Các cộng đồng sinh sống ở cao nguyên thường có mối liên kết chặt chẽ với thiên nhiên, duy trì các tập quán truyền thống và phát triển một nền văn hóa độc đáo, giàu bản sắc.

2. Đặc trưng

Gắn bó với thiên nhiên: Người dân vùng cao nguyên thường dựa vào rừng núi, sông suối để sinh sống, phát triển nông nghiệp nương rẫy và chăn nuôi gia súc.

Lối sống cộng đồng: Văn hóa cao nguyên đề cao tinh thần đoàn kết, sinh hoạt theo làng bản, buôn làng với các nghi lễ truyền thống. Nghệ thuật dân gian phong phú: Âm nhạc, điêu khắc, lễ hội và trang phục thổ cẩm mang đậm dấu ấn dân tộc. Nhạc cụ truyền thống như cồng chiêng, đàn T’rưng thể hiện bản sắc văn hóa đặc sắc. Tín ngưỡng đa thần: Người dân thường thờ các vị thần núi, thần sông, thần rừng và tổ tiên, thể hiện niềm tin vào sự giao hòa giữa con người và thiên nhiên. Lối kiến trúc đặc trưng: Nhà sàn, nhà dài của người Ê Đê, Ba Na, Gia Rai, M’Nông… phản ánh cách thích nghi với địa hình và khí hậu vùng cao.

3. Ảnh hưởng tới đời sống dân tộc Việt Nam

Bảo tồn bản sắc dân tộc: Văn hóa cao nguyên góp phần tạo nên sự đa dạng văn hóa Việt Nam, đặc biệt là trong các lễ hội, âm nhạc và nghệ thuật dân gian.

Phát triển du lịch văn hóa: Các vùng cao nguyên như Tây Nguyên, vùng núi phía Bắc thu hút du khách nhờ bản sắc văn hóa đặc sắc và cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ.

Đóng góp vào kho tàng văn hóa quốc gia: Không gian văn hóa Cồng Chiêng Tây Nguyên được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể, góp phần nâng cao vị thế văn hóa Việt Nam trên trường quốc tế.

Thách thức trong phát triển: Quá trình hiện đại hóa và di cư có thể làm mai một bản sắc văn hóa truyền thống, đòi hỏi sự bảo tồn và thích nghi.

4. Ảnh hưởng tới thế giới

Góp phần vào sự đa dạng văn hóa toàn cầu: Văn hóa cao nguyên Việt Nam có nét tương đồng với các nền văn hóa vùng núi trên thế giới, tạo nên một phần của di sản nhân loại.

Thúc đẩy nghiên cứu văn hóa bản địa: Các nhà nhân học, dân tộc học quốc tế quan tâm nghiên cứu về lối sống, tín ngưỡng và nghệ thuật của các dân tộc vùng cao nguyên.

Gợi cảm hứng cho nghệ thuật và sáng tạo: Nhiều yếu tố trong văn hóa cao nguyên đã được ứng dụng vào thời trang, âm nhạc và nghệ thuật đương đại trên thế giới.

Đặc trưng tinh thần phấn đấu, yêu nước, bảo vệ chủ quyền, kiên cường, trọng nghĩa hơn lợi, trọng tình hơn lý. Đề cao chính nghĩa, lẽ phải. Hòa bình thịnh vượng bền vững. Hạnh phúc gia đình và tự do, độc lập, chủ quyền Dân tộc.

Biển cả

1. Tổng quát

Nền văn hóa biển hình thành ở các vùng ven biển, nơi con người gắn bó mật thiết với đại dương. Đặc điểm tự nhiên của biển – rộng lớn, biến động, giàu tài nguyên – ảnh hưởng mạnh mẽ đến tư duy, lối sống, sinh hoạt và văn hóa của cư dân biển. Đây là nền văn hóa năng động, linh hoạt, cởi mở và có xu hướng giao lưu rộng rãi với thế giới bên ngoài.

2. Đặc trưng

Tính mở và giao thoa: Các cộng đồng ven biển thường có tinh thần cởi mở, dễ tiếp thu cái mới do có lịch sử giao thương, giao lưu với các nền văn hóa khác qua đường biển. Nghề biển làm chủ đạo: Đánh bắt cá, làm muối, đóng tàu, khai thác hải sản là những ngành nghề gắn liền với văn hóa biển. Tín ngưỡng đặc trưng: Cư dân biển có niềm tin vào thần linh bảo hộ, phổ biến là tục thờ Cá Ông (cá voi), các vị thần biển và tổ tiên. Tính linh hoạt và thích ứng cao: Do biển cả luôn biến động, người dân vùng biển có tư duy nhạy bén, sẵn sàng đổi mới, thích nghi nhanh với hoàn cảnh. Lễ hội đặc sắc: Lễ hội Nghinh Ông, Lễ cầu ngư phản ánh đời sống tâm linh và niềm tin của ngư dân vào sự che chở của thiên nhiên. Ẩm thực phong phú: Hải sản là nguồn thực phẩm chủ yếu, tạo nên các món ăn mang bản sắc riêng như nước mắm, cá khô, các món chế biến từ hải sản tươi sống.

3. Ảnh hưởng tới đời sống dân tộc Việt Nam

Định hình bản sắc dân tộc: Việt Nam có đường bờ biển dài, văn hóa biển là một phần quan trọng của văn hóa dân tộc, góp phần tạo nên sự đa dạng trong phong tục tập quán và lối sống.

Thúc đẩy kinh tế biển: Văn hóa biển đi đôi với nền kinh tế biển phát triển, từ ngư nghiệp đến thương mại hàng hải, góp phần vào sự phồn vinh của đất nước. Tinh thần hội nhập mạnh mẽ: Nhờ tiếp xúc sớm với các nền văn hóa bên ngoài qua đường biển, người dân vùng biển có xu hướng năng động, sáng tạo, dễ thích ứng với những thay đổi của xã hội. Ảnh hưởng đến nghệ thuật và văn học: Hình ảnh biển cả xuất hiện trong nhiều tác phẩm văn học, âm nhạc, hội họa, góp phần làm phong phú nền nghệ thuật Việt Nam. Thách thức về môi trường: Việc khai thác biển quá mức, ô nhiễm môi trường biển là những vấn đề cần được quan tâm trong quá trình phát triển bền vững.

4. Ảnh hưởng tới thế giới

Thúc đẩy giao lưu văn hóa: Các nền văn hóa ven biển trên thế giới có nhiều điểm tương đồng và thường xuyên giao thoa qua các cuộc thám hiểm, thương mại và di cư. Đóng góp vào văn minh hàng hải: Việt Nam có lịch sử gắn bó với biển Đông, từ thời Champa, Đại Việt cho đến ngày nay, góp phần vào sự phát triển của văn minh biển khu vực Đông Nam Á. Ảnh hưởng đến chiến lược phát triển quốc gia: Nhiều quốc gia ven biển trên thế giới coi biển là động lực phát triển, đẩy mạnh chiến lược kinh tế biển và bảo vệ chủ quyền biển đảo. Gợi cảm hứng cho nghệ thuật và du lịch: Các vùng biển Việt Nam như Hạ Long, Nha Trang, Phú Quốc thu hút khách du lịch quốc tế, góp phần quảng bá văn hóa biển Việt Nam ra thế giới.

Tính bao dung, hòa nhập, biến đổi, kiến tạo hòa bình thịnh vượng. Tiếp thu tất cả, rồi biến đổi thành cái mới, cái hữu ích, nhưng vẫn giữ được hồn dân tộc.

2. Giá trị cốt lõi?

Trọng tình, trọng nhân nghĩa: “Nhiễu điều phủ lấy giá gương” – tinh thần tương thân tương ái.

Hiếu hòa: Không chủ động gây chiến nhưng kiên quyết bảo vệ đất nước.

Thông minh linh hoạt: “Dĩ bất biến, ứng vạn biến”. Biết dựa trên nền độc lập chủ quyền, biến đổi để thích nghi, từ “tầm nhìn xa” đến “tùy cơ ứng biến.”

Chịu đựng  gian khổ, cần cù, sáng tạo: Không chỉ siêng năng mà còn tìm cách đổi mới trong hoàn cảnh khó khăn.

Trở ngại: Do nền văn hóa nông nghiệp, tạo nên tính bảo thủ lớn hơn cấp tíến. Tính Đố kị-Cào bằng lớn hơn tính bao dung khách quan. Tuy nhiên, các vị lãnh đạo lại có tính khiêm nhường, tìm kiếm, phát hiện, tôn trọng và có chính sách bảo vệ nhân tài, nhất là thời hữu sự (Thánh Gióng) . Do hậu quả của truyền thống: tính tôn tri trật tự, tính gia trưởng. Tính cả nể: xuề xòa, gia đình, gốc rễ, đồng hương, đồng môn…nếu không triệt để khắc phục sẽ là lực cản phát triển.

3. 3. Giá trị Hiện đại.

Văn hóa: là con người. Một trong những giá trị quan trọng trong xã hội hiện đại là quyền tự do cá nhân, quyền được bày tỏ quan điểm, lựa chọn cuộc sống theo ý muốn, và sự tôn trọng quyền con người. Công bằng và bình đẳng: Sự đấu tranh cho bình đẳng giới, quyền của các nhóm thiểu số, quyền tiếp cận công bằng trong giáo dục, y tế, và công ăn việc làm.  Chủ nghĩa tiêu dùng: Người tiêu dùng ngày nay tập trung vào việc tiêu thụ nhiều sản phẩm và dịch vụ để thỏa mãn nhu cầu cá nhân, từ những sản phẩm công nghệ đến các dịch vụ giải trí. Bền vững và bảo vệ môi trường: Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và sự suy thoái của môi trường, những giá trị liên quan đến bảo vệ hành tinh, tiết kiệm tài nguyên và phát triển bền vững đang trở nên rất quan trọng. Hòa bình và hợp tác quốc tế: Các giá trị liên quan đến việc thúc đẩy hòa bình toàn cầu, hợp tác giữa các quốc gia, và giải quyết các xung đột quốc tế một cách hòa bình. Tính đa dạng và bao dung: Chấp nhận và tôn trọng sự khác biệt về văn hóa, tín ngưỡng, và phong cách sống, hướng tới một xã hội không có sự phân biệt. Trở ngại: con người ngày nay thường bất định, thay đổi, không tin vào tình yêu, chân lý, mọi sự cứ như là tương đối; vô cảm, cứ có lý là được, trọng lý hơn tình; vô tín, không tin và chỉ tin những gì mà khoa học chứng minh được. Giải pháp: Yêu thương, biết ơn và từ thiện: “Làm Tốt điều Tốt” cho con người và môi trường; thương xót, cứu độ và hài hòa: “Tâm linh và khoa học”.

Khoa học và công nghệ: Trong thời hiện đại, khoa học và công nghệ 4.0 và đạo đức AI đóng

vai trò quyết định trong việc cải thiện chất lượng sống và thúc đẩy sự phát triển của xã hội. Sự đổi mới không ngừng trong công nghệ đã tạo ra nhiều cơ hội mới, từ trí tuệ nhân tạo đến y học hiện đại. Những giá trị này thể hiện xu hướng của xã hội hiện đại trong việc nâng cao chất lượng sống, thúc đẩy sự phát triển bền vững và đồng thời bảo vệ các quyền lợi của con người trong một thế giới đang thay đổi nhanh chóng. Hỗ trợ giải đáp thắc mắc: Sử dụng chatgpt AI, chatbot AI để trả lời câu hỏi một cách tự động và nhanh chóng. Cả hai có thể hoạt động 24/7, giúp giải quyết các câu hỏi cơ bản về đức tin, các hoạt động của Giáo hội, hay hướng dẫn tham dự các bí tích. Điều này giúp chúng ta tiết kiệm thời gian và cung cấp hỗ trợ liên tục cho giáo dân. Ví dụ: Thánh kinh, tín lý, đức tin, luân lý theo giáo lý công giáo là gì? Có liên quan gì với nhau không? Thánh Kinh: Là Lời Chúa được linh hứng, ghi lại lịch sử cứu độ, mặc khải kế hoạch yêu thương của Thiên Chúa dành cho nhân loại. Tín lý: Là những chân lý đức tin do Giáo Hội xác định, không thể sai lầm, và buộc mọi Kitô hữu phải tin (ví dụ: Mầu nhiệm Chúa Ba Ngôi, Chúa Giêsu là Thiên Chúa thật và người thật). Đức tin: Là sự phó thác hoàn toàn vào Thiên Chúa và những điều Người mặc khải, được truyền lại qua Kinh Thánh và Truyền Thống. Luân lý: Là các nguyên tắc hướng dẫn hành vi con người theo đúng thánh ý Thiên Chúa, dựa trên luật Chúa và giáo huấn của Giáo Hội. Mối liên hệ giữa bốn yếu tố này. Thánh Kinh chứa đựng Tín lý, giúp con người hiểu về Đức tin và sống Luân lý. Tín lý giải thích ý nghĩa của Thánh Kinh và hướng dẫn Đức tin để sống Luân lý đúng đắn. Đức tin là sự chấp nhận Tín lý, tin vào Thánh Kinh và thực hành Luân lý. Luân lý giúp con người thể hiện Đức tin một cách cụ thể trong đời sống, theo tinh thần của Thánh Kinh và Tín lý. Tóm lại, Thánh Kinh là nền tảng. Tín lý là kim chỉ nam hay tòa nhà. Đức tin là sự đáp trả hay sống trong tòa nhà. Và Luân lý là cách thể hiện đức tin, lối sống trong đời sống hằng ngày xứng với tòa nhà đó.

4. Cân bằng – Hài hòa: Cân bằng giữa Truyền thống và Hiện đại. Giữa đạo lý, bản sắc, nhưng sẵn sàng thay đổi cách tổ chức, cách làm việc. Lấy nền tảng văn hóa để tiếp nhận khoa học, công nghệ mà không đánh mất giá trị truyền thống. Hài hòa giữa Đổi mới và Căn tính. Đổi mới là cần thiết nhưng phải dựa trên căn tính Việt, không sao chép máy móc mô hình phương Tây. Xây dựng mô hình lãnh đạo phù hợp với văn hóa Việt Nam nhưng hội nhập toàn cầu. Tận dụng đạo đức AI để nâng cao năng lực lãnh đạo và quản trị. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, người lãnh đạo Việt Nam hôm nay cần hội nhập quốc tế, ứng dụng đạo đức công nghệ để phục vụ cộng đồng.

Ứng dụng

Trong Giáo hội

Mô hình lãnh đạo

1. 1. Đại cương. Có tính hiệp hành nhưng vẫn tôn trọng truyền thống của Giáo hội. Phát huy vai trò của giáo dân lãnh đạo mục vụ, dựa trên tinh thần Vatican II. Nguyên tắc cốt lõi của lãnh đạo hiện đại trong Giáo hội. Giữ truyền thống: trung thành với đức tin Công giáo. Mọi đổi mới đều phải đặt trên nền tảng Giáo huấn của Giáo hội, đặc biệt là Vatican II. Duy trì giá trị văn hóa dân tộc: Văn hóa Việt Nam có truyền thống kính trọng người lớn tuổi, tinh thần cộng đồng, và lòng đạo đức sâu sắc – đây là những yếu tố quan trọng cần được giữ gìn. Tinh thần Hiệp hành: Một Giáo hội tham gia, hiệp thông, và sứ vụ, thay vì mô hình chỉ huy tập trung. Đáp ứng nhu cầu của thời đại. Chuyển đổi số trong mục vụ: Áp dụng công nghệ, truyền thông kỹ thuật số, đạo đức AI để tiếp cận giới trẻ và người xa rời đức tin. Huấn luyện theo tư duy mở: Đào tạo linh mục, tu sĩ và giáo dân theo hướng lãnh đạo thích ứng, không bảo thủ nhưng cũng không chạy theo thế tục. Cơ cấu tổ chức linh hoạt: Từ mô hình “hàng dọc” chuyển sang “mạng lưới hiệp hành”, đồng trách nhiệm, đồng sáng tạo.
2. 2. Chuyên biệt: Triết học-Thần học-Mục vụ. Tâm linh – Khoa học.

Trong xã hội

1. Đại cương

Mô hình lãnh đạo với tầm nhìn hoàn vũ, kết hợp truyền thống với khoa học – công nghệ. Phát huy sự sáng tạo, tinh thần khởi nghiệp nhưng không chạy theo lợi ích ngắn hạn.

2. 2. Chuyên biệt: Cả Nước học Văn hóa và học có hệ thống, có lý luận hợp lý. Khoa học: Hệ thống số hóa; kết nối toàn cầu 4.0 ; và phát triển sử dụng và làm chủ đạo đức AI rộng khắp toàn dân và ở mọi trình độ.

Kết luận

Cải cách lãnh đạo, cần dựa trên nguyên tắc “Cân bằng – Hài hòa” giữa truyền thống và hiện đại, giữa đổi mới và căn tính dân tộc. Đây chính là con đường bền vững để tiến vào kỷ nguyên mới, nơi: “Tâm linh và Khoa học”; “Ân sủng và Năng lượng” (1) cùng đồng hành với nhân loại.
Truyền thông TGP/SG và VCGVN, Xuân Ất Tỵ  tháng Giêng AL 2025

Lm. Nguyễn Văn Hinh (D.Min)

• NĂNG LƯỢNG DANH TỪ KHOA HỌC. TAM LỰC: THẦN, NHÂN, MÔI TRƯỜNG, LỰC

Từ “năng lượng” (energy) là một thuật ngữ khoa học, không phải là từ chuyên biệt của Phật giáo.

1. Năng lượng trong khoa học

Trong vật lý, năng lượng là khả năng sinh công, xuất hiện dưới nhiều dạng như động năng, thế năng, nhiệt năng, điện năng, năng lượng mặt trời, năng lượng sinh học. Theo thuyết bảo toàn năng lượng, năng lượng không tự sinh ra hay mất đi, mà chỉ chuyển hóa từ dạng này sang dạng khác.

2. Năng lượng trong tâm linh và tôn giáo

Phật giáo và một số truyền thống Á Đông dùng từ “năng lượng” để chỉ khí, prana, sinh lực, mang nghĩa thiêng liêng hơn. Trong Kitô giáo, các khái niệm như ơn Chúa, ân sủng, sức mạnh của Chúa Thánh Thần có thể hiểu như một loại năng lượng thiêng liêng, nhưng Giáo hội thường không dùng từ “năng lượng” theo cách này.

3. Kitô giáo có thể dùng từ nào thay thế?

Sức mạnh (Power) – “Nhưng anh em sẽ nhận được sức mạnh của Chúa Thánh Thần” (Cv 1,8).

Động lực (Dynamism) – Nhấn mạnh sự chuyển động và đổi mới.

Thần lực (Divine Power) – Nếu muốn nhấn mạnh sức mạnh đến từ Thiên Chúa.

Nhân lực (Human Energy) – Khi nói về năng lượng con người sử dụng để lao động, phục vụ.

Có thể sử dụng thuật ngữ “Tam Lực” để diễn tả tổng hợp ba khía cạnh:

Thần lực – Sức mạnh đến từ Thiên Chúa, ân sủng, và Chúa Thánh Thần.

Nhân lực – Sức mạnh của con người: trí tuệ, lao động, tinh thần.

Môi trường lực – Sức mạnh từ thiên nhiên và môi trường sống.

Ứng dụng trong mục vụ và giảng dạy:

Thần lực giúp con người sống theo ý Chúa, nhận ra ân sủng và sự hướng dẫn của Thánh Thần.

Nhân lực là trách nhiệm của con người trong việc xây dựng xã hội, giáo hội, và phát triển bản thân.

Môi trường lực nhấn mạnh sự hài hòa với thiên nhiên, bảo vệ môi trường như một phần trong công trình sáng tạo của Thiên Chúa.

Sống Cân Bằng với Tam Lực

Muốn sống trọn vẹn, Kitô hữu phải kết hợp Thần Lực (ân sủng Chúa), Nhân Lực (cố gắng bản thân), và Môi Trường Lực (hòa hợp với thiên nhiên và xã hội).

Gợi ý thực hành:

Cầu nguyện hằng ngày để lãnh nhận Thần Lực. Cố gắng học tập, làm việc hết mình để phát triển Nhân Lực. Sống có trách nhiệm với thiên nhiên và cộng đồng để duy trì Môi Trường Lực.

Trong Công giáo, có thể thay thế từ “năng lượng” bằng một số thuật ngữ phù hợp hơn với thần học và linh đạo Công giáo, tùy theo ngữ cảnh. Dưới đây là một số gợi ý:

Ân sủng (Grace), Thần khí (Spirit), Sự sống thiêng liêng (Spiritual life). Hồng ân (Gift/Blessing). Sinh lực (Vitality). Sức mạnh thiêng liêng (Spiritual strength)

[1] Đức Thánh Cha: “sự thay đổi hướng đi” và “cách nhìn, Năm Thánh hy vọng này, 1/2 Năm Thánh 2025, theo gương của Maria Mađalêna, “tông đồ của các tông đồ”. Vatican News